ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΣΒΑΝΤΙΔΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟ: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

         Για όσους ασχολούνται με τη φωτογραφία και συγκεκριμένα με την καλλιτεχνική, η χαρά της φωτογραφικής τέχνης είναι διάχυτη στον αέρα που αναπνέουν. Κι αυτό γιατί η εικαστική φωτογραφία είναι εξ ορισμού μία πτυχή αυτού που ονομάζουμε «χαρά της ζωής».  Αν προσπαθήσουμε να  θυμηθούμε τον ορισμό στον οποίο συγκλίνουν όλοι όσοι ασχολούνται με τη διδασκαλία αυτής της μορφής τέχνης, θα δούμε ότι την οριοθετεί ως τη διαδικασία με την οποία ένα ασήμαντο, πολύ μικρό κομμάτι της ορατής πραγματικότητας μεταμορφώνεται σε κάτι άλλο, υπερβατικό και συνθετικό στοιχείο του εσωτερικού κόσμου του φωτογράφου. Άρα κατ’ ουσία είναι δημιουργία ενός νέου κόσμου, μίας νέας πραγματικότητας, ένα νέο ψηφιδωτό, οι ψηφίδες του οποίου συλλέγονται ή καλύτερα συλλαμβάνονται με τη χρήση του φωτογραφικού μέσου.  Κι αφού η δημιουργία ως στοιχείο της ζωής είναι κινητήριος δύναμη και χαρά, από αυτή την άποψη λοιπόν η φωτογραφική τέχνη μπορεί να θεωρηθεί συνοπτικά ως χαρά της ζωής.

          Αυτή τη χαρά συνήθως την αναζητούμε σε εξωτερικούς χώρους, σε μέρη με ιδιαίτερες παραστάσεις, στο περιθώριο μιας εκδρομής, ή στα πλαίσια μιας διερευνητικής βόλτας. Στα πρώτα μας βήματα, όλοι οι μικροί εξερευνητές της φωτογραφικής χαράς, συνήθως την αναζητούμε σε περίεργα και παλιά κτίσματα, σε γραφικές πόρτες και παράθυρα, σε πράγματα αξιοπερίεργα, γοητευτικά, με φωτογραφικό ή μη ενδιαφέρον. Όσο προχωρούμε στην ενασχόλησή μας γινόμαστε πιο εκλεκτικοί, πιο εσωτερικοί και πιο αφαιρετικοί. Έτσι αναζητούμε πιο λιτές παραστάσεις, πιο ασήμαντα πράγματα που θα αναδειχτούν σε μία νέα πραγματικότητα και θα αναδείξουν πτυχές του εσωτερικού μας κόσμου.  Εν γένει, όσοι ασχολούνται με την καλλιτεχνική φωτογραφία μοιάζουν πολύ με τους κυνηγούς, καθώς, κρατώντας τη μηχανή στα χέρια εν είδει όπλου, γίνονται θηρευτές του φωτογραφικού γεγονότος, το αναζητούν μέσα από το σκόπευτρο της συνολικής τους κουλτούρας και μόλις το εντοπίσουν πατούν τη σκανδάλη – κλείστρο και ο εκκωφαντικός ήχος του «κλικ» δηλώνει περίτρανα τη σύλληψη αυτού του γεγονότος.

          Όλα τα παραπάνω τα έχουν κατά καιρούς διατρανώσει μεγάλοι φωτογράφοι, υπηρέτες και προαγωγοί της καλλιτεχνικής φωτογραφίας συνοψίζοντάς τα σε μεστές ρήσεις που αποτελούν διαχρονικούς οδηγούς προς ναυτιλλόμενους. Σκόπιμο είναι να θυμηθούμε για παράδειγμα αυτό που έλεγε ο Walker Evans :

«Πρέπει να βλέπεις και να επιλέγεις. Η ουσία γίνεται γρήγορα, σε μια λάμψη του πνεύματος, με μία μηχανή, που παίρνει τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα αυτού που την κρατάει. Το πνεύμα δουλεύει πάνω στη μηχανή. Καλύτερα, μέσα απ΄ αυτήν».

,  ή τη φράση του Winnogrand  «Φωτογραφίζω για να δω πως είναι ο κόσμος φωτογραφισμένος»

ή τέλος τον Paul Strand «Φωτογραφίζω το νόημα, τη σημασία που έχει ο γύρο κόσμος για μένα. Αυτό φωτογραφίζω»

 

          Μετά την παράθεση όλων των παραπάνω συνειδητοποιούμε ότι η φωτογραφία ως εικαστικό γεγονός υπάρχει παντού, είναι μέσα στο χώρο που μας περιβάλλει, έξω στη φύση και στην κοινωνία και περιμένει αυτούς που θα τη δουν και θα τη συλλάβουν. Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με τη φωτογραφία που γίνεται μέσα στο σπίτι αλλά και τους εξωτερικούς χώρους που το περιβάλλουν άμεσα και οι οποίοι αποτυπώνονται φωτογραφικά είτε μέσα από την οικία είτε έξω από αυτήν, τα είδη της, τις διάφορες τεχνοτροπίες και όλα αυτά θα τεκμηριωθούν με την παράθεση έργων γνωστών φωτογράφων οι οποίοι μεγαλούργησαν εικαστικά μέσα στ σπίτι τους ή στα σπίτια συγγενών και φίλων.

         Η φωτογραφία στο σπίτι παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς έχει αντικειμενικές ευκολίες και δυσκολίες. Το σπίτι αποτελεί τον ιδιαίτερα οικείο χώρο μας που στεγάζει ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο μέρος της καθημερινότητας μας, αποτελώντας το καταφύγιο της οικογενειακής θαλπωρής ή της συνύπαρξης ανθρώπου και μοναξιάς, σύμφωνα πάντα με τις προσωπικές επιλογές του καθενός. Ως ο απόλυτα οικείος χώρος παρουσιάζει, όσον αφορά στη διαδικασία της εικαστικής φωτογραφίας, την ευκολία της ξεκάθαρης γνώσης και εικόνας που έχει ο φωτογράφος σχετικά με τη λειτουργικότητα των χώρων του, σχετικά με τα επιμέρους συνθετικά του στοιχεία (αντικείμενα, έπιπλα κλπ), γεγονός που διευκολύνει το δημιουργό στο να έχει την πλήρη εικόνα της χωροταξικής διευθέτησης των στοιχείων που θα χρησιμοποιήσει στο εικαστικό του πόνημα.  Η ευκολία της πρόσβασης και η καθημερινή χρήση της λειτουργικότητας πολλών από τους διαθέσιμους χώρους του σπιτιού αποτελούν το επιπρόσθετο κίνητρο και πλεονέκτημα της φωτογραφικής διαδικασίας μέσα στο σπίτι, καθώς απλοποιούν άμεσα ζητήματα μετακίνησης και γνώσης του περιβάλλοντος χώρου για το φωτογράφο που θέλει να δημιουργήσει. Η φωτογραφική εκδρομή πραγματοποιείται μέσα στο σπίτι, εκμηδενίζοντας την ανάλωση λειτουργικού χρόνου και προάγοντας τη χρήση πνευματικού χρόνου στην εικαστική δημιουργία. Σε μεγάλο βαθμό τα προαναφερθέντα ισχύουν και στην περίπτωση που ο φωτογράφος δραστηριοποιηθεί σε άλλα σπίτια, πέραν του δικού του, όπου ένα γρήγορο οπτικό σκανάρισμα των χώρων και των όγκων τους συνήθως αρκεί σε ένα εξασκημένο κι οξυδερκές πνεύμα να λάβει τις όποιες εικαστικές αποφάσεις αφορούν στη φωτογραφική του δημιουργία. Ένα κρίσιμο συνθετικό στοιχείο της όλης διαδικασίας είναι ο φωτισμός, τόσο στους εσωτερικούς χώρους όσο και στους εξωτερικούς που περιβάλλουν το σπίτι. Το μεγάλο πλεονέκτημα της φωτογραφίας στο σπίτι είναι η δυνατότητα χρήσης πολλών ειδών  φωτιστικών μέσων, είτε αυτών που υπάρχουν ήδη εκεί, είτε στουντιακού φωτισμού, είτε συνδυασμού αυτών,  με τρόπους ώστε να αναδειχτούν τόσο οι προθέσεις του φωτογράφου όσο και το απαιτούμενο αισθητικό αποτέλεσμα. Ακόμα και στους εξωτερικούς χώρους του σπιτιού, μπαλκόνια, αυλές, βοηθητικοί χώροι ή ακόμα και οι παρακείμενες οικίες, η χρήση του φωτισμού καθίσταται εκτός από κρίσιμο μέγεθος, δυνητικό πλεονέκτημα σε αυτό το είδος φωτογραφίας, εφόσον βοηθά σε αυτή την κατεύθυνση η πλήρης γνώση της συνεισφοράς των φωτιστικών πηγών που υπάρχουν ή συνυπάρχουν στο πεδίο φωτογράφισης. Η πλήρης εποπτική εικόνα της πορείας του ηλίου και των φωτοσκιάσεων σε σχέση με τους χώρους και τα αντικείμενα του σπιτιού συνιστούν συγκριτικά πλεονεκτήματα και απαραίτητα δημιουργικά εργαλεία στα χέρια και τα μάτια του φωτογράφου. Και όπως θα φανεί και στην παράθεση αντίστοιχων φωτογραφικών έργων παρακάτω, η γνώση και η φύση του φωτός που ενυπάρχει ή προσπίπτει στο σπίτι αποτελούν το μαγικό ραβδάκι με το οποίο πρόσωπα, αντικείμενα και χώροι μεταμορφώνονται και μετασχηματίζονται. Ένα άλλο ουσιαστικό πλεονέκτημα που έχει η ενασχόληση με τη φωτογραφία στο σπίτι είναι η δυνατότητα πραγματοποίησης πολλαπλών πειραματισμών. Πειραματισμοί που μπορούν να επαναληφθούν πολλές φορές, χάρη στις προαναφερθείσες ευκολίες του σπιτιού σε συνδυασμό με αυτές της τεχνολογίας που ενσωματώνεται στα σύγχρονα φωτογραφικά μέσα. Το σίγουρο είναι πως μέσα από τις δοκιμές αυτές και τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες, ο μαθητευόμενος μπορεί να αποκτήσει φωτογραφική οξύνοια κι αισθητική αντίληψη της νέας πραγματικότητας που δημιουργεί, ενώ ο έμπειρος να προσδώσει στο παραγόμενο αποτέλεσμα ολοένα και περισσότερα pixels του δικού του εσωτερικού κόσμου. Οι πειραματισμοί άλλωστε αποτελούν διαχρονικά τους δραματικούς παράγοντες που προάγουν τη φωτογραφική τέχνη και την ωθούν σε άλλα επίπεδα, δημιουργώντας κατά καιρούς ολόκληρες τάσεις και είδη, άλλα επιτυχημένα και καινοτόμα, άλλα αμφισβητούμενα κι αμφιλεγόμενα, όλα πάντως ζωτικά στοιχεία ενός εξελισσόμενου πεδίου τέχνης. Και βέβαια ας μην παραλείψουμε να αναφέρουμε την αποφασιστική συνδρομή της άνεσης χρόνου που μπορεί να ενυπάρχει στην όλη διαδικασία όταν αυτή συντελείται μέσα στο σπίτι. Η έλλειψη χρονικής πίεσης σε συνδυασμό με την έλλειψη καλλιτεχνικού στρες που ενυπάρχει ειδικά όταν ο φωτογραφιζόμενος χώρος ή πρόσωπο είναι ανοίκεια ή μη πρόσφορα για φωτογραφική αποτύπωση σαφώς και προάγει το αισθητικό και εικαστικό αποτέλεσμα.

          Όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα αποτελούν αναμφίβολα τα ισχυρά όπλα αυτού που φωτογραφίζει στο σπίτι και καθιστούν την προσδοκώμενη καλλιτεχνική ωφέλεια σε πολύ υψηλά επίπεδα. Ωστόσο υπάρχει μία σοβαρή κι αντικειμενική δυσκολία σε όλα τα προαναφερθέντα, μία πρόκληση εγγενής στον ορισμό της καλλιτεχνικής φωτογραφίας: η υπέρβαση, ο μετασχηματισμός και η δημιουργική μετουσίωση όλων των συνθετικών στοιχείων του σπιτιού σε κάτι καινοφανές, σε κάτι διαφορετικό, σε κάτι πιο εσωτερικό και μαγικό, που θα κάνει πρόσωπα, αντικείμενα και χώρους της οικιακής καθημερινότητας να μοιάζουν αποσπάσματα ενός παραμυθιού η διήγηση του οποίου γίνεται καθημερινά κι αδιάλειπτα.  Πόσο δύσκολο είναι πραγματικά να δει κάποιος με διαφορετική ματιά και διάθεση ένα αντικείμενο καθημερινής χρήσης και να το εντάξει στο δικό του φαντασιακό σύμπαν; Πως μπορεί άραγε μία καθημερινή παράσταση στο σπίτι που μένουμε ή φιλοξενούμαστε, ή επισκεπτόμαστε, να αποτυπωθεί στο φωτογραφικό μέσο αποψιλωμένη από το στοιχείο του χρόνου, υπερβατική της αδιάφορης πραγματικότητάς της, συνοπτική περίληψη του παραμυθένιου κόσμο του ανθρώπου που επιχειρεί δημιουργικά σε αυτήν;  Τα ερωτήματα αυτά αποτελούν και τα θεμελιώδη ζητήματα που καλείται να επεξεργαστεί και να απαντήσει όποιος επιχειρεί να φωτογραφίσει στο σπίτι.  Το να κάνεις μία κατσαρόλα να μοιάζει με το γοβάκι της Χιονάτης στο προσωπικό σου παραμύθι μπορεί να είναι τελικά το ίδιο δύσκολο με το να ανέβεις στον Όλυμπο χρησιμοποιώντας μόνο το σαγόνι σου.

         Η φωτογραφία στο σπίτι ως υποσύνολο της φωτογραφικής δημιουργίας μπορεί, για τις ανάγκες ετούτης της παρουσίασης  να διακριθεί σε επιμέρους κατηγορίες:

  • Πορτραίτα στο σπίτι. Συγγενείς , συγκάτοικοι κι εν γένει άτομα που συμβιώνουν στο ίδιο σπίτι, το δικό μας ή άλλων, για μεγάλο ή μικρό χρονικό διάστημα, περαστικοί ή όχι. Η πρόκληση μπορεί να αφορά σε δημιουργία πορτραίτων με τη χρήση κατάλληλων φωτιστικών συνθηκών με διάθεση αποστασιοποίησης από τη σχέση που συνδέει το φωτογράφο με αυτά τα πρόσωπα. Η ευκολία συνίσταται στη συνεργασία και συγκατάβαση του φωτογραφιζόμενου. Η δυσκολία έγκειται στην υπέρβαση αυτής της οικειότητας.

 

  • Still life φωτογραφία με αντικείμενα του σπιτιού. Με τα αντικείμενα του σπιτιού και όλων των εσωτερικών αλλά και εξωτερικών του χώρων. Η πρόκληση είναι να τα μετασχηματίσουμε και να τα βγάλουμε από το σπίτι μας και να τα μετακομίσουμε στην οικία του εσωτερικού μας κόσμου. Τη χωροταξία θα κάνει ο διακοσμητής που λέγεται χαρακτήρας σε συνεργασία με τη νοικοκυρά αυτής της οικίας που λέγεται ψυχοσύνθεση και το ρόλο των μεταφορέων θα παίξουν οι εμπειρίες μας. Και μόλις ολοκληρωθεί αυτή η μετακόμιση μπορούμε να σταθούμε αντίκρυ με τα χέρια σταυρωτά στο στήθος και με χαμόγελο να διαπιστώσουμε την ουσία αυτής της μετακόμισης: Η μεταμόρφωση, ο μετασχηματισμός και ο επαναπροσδιορισμός των συνθετικών στοιχείων σε κάτι νέο, πολύ πιο εσωτερικό, το δικό μας κόσμο, το δικό μας καταφύγιο.

 

 

  • Φωτογραφικές συνθέσεις με πρόσωπα και αντικείμενα. Οι φωτογραφίες αυτής της κατηγορίας μπορούν να θεωρηθούν ως μία επέκταση του still life, όπου, αντικείμενα και πρόσωπα συνυπάρχουν αλληλένδετα στο οπτικό αποτέλεσμα. Το ζητούμενο στην εικαστική υπέρβαση αυτού του είδους εικόνων είναι τα άψυχα να εμφανίζονται ως έμψυχα και τα έμψυχα αποστασιοποιημένα από τη φύση τους.  Βεβαίως υπάρχει και η παγίδα του στυλιζαρισμένου αποτελέσματος, όπου το υπερβολικά επιτηδευμένο στήσιμο και η αποκρυσταλλωμένη έκφραση όχι μόνο δεν ντεγκραντάρουν τη σκηνοθετική πρόθεση αλλά αντιθέτως  την ενδυναμώνουν. Κι έτσι η εικαστική πρόθεση δε μετουσιώνεται σε καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, παρά μόνο σε κινηματογραφικό ενσταντανέ. Εκτός κι αν αυτή είναι η πρόθεση του φωτογράφου, όπως για παράδειγμα γίνεται σε φωτογραφίες μόδας, φωτορομάντζα κλπ.

 

 

  • Παραστάσεις εντός κι εκτός του σπιτιού. Μικρές ιστορίες και δραστηριότητες από καθημερινές ασχολίες ανθρώπων της οικογένειας μέσα στο σπίτι, αλλά και στον περιβάλλοντα αυτού χώρο, που μπορούν να ξεφύγουν από τα στενά πλαίσια της οικογενειακής καθημερινότητας και να μετουσιωθούν σε αυτόνομες μικρές ιστορίες με ρόλους που αποδίδονται στα πρόσωπα αυτά από το θεατή και το θέαμα. Η συγκεκριμένη κατηγορία θα μπορούσε να αποτελεί υποσύνολο της προηγούμενης, ωστόσο κρίνεται σκόπιμο να διαχωριστεί με λεπτές διαχωριστικές γραμμές λόγω της διαφορετικής διαδικασίας και των στοιχείων που μπορούν να λάβουν χώρα στο τελικό αποτέλεσμα: Στην πρώτη τα πάντα είναι αποτέλεσμα χωροταξικής σύνθεσης και δημιουργικής διαλογικής συνεύρεσης προσώπων κι αντικειμένων που παράγουν μία ολότητα, όχι κατ’ ανάγκη ευθείας παραπομπής στο χώρο στον οποίο περιβάλλονται. Στην παρούσα, ο φωτογράφος αναδεικνύει την παράσταση με όλα τα συνθετικά της στοιχεία, όπως ακριβώς διαδραματίζεται εντός του συνολικού χώρου που συνεξετάζεται εδώ.

 

  • Ευφυολογήματα – πειραματισμοί – καινοτομίες. Η παιχνιδιάρικη και διερευνητική διάθεση του φωτογράφου ο οποίος κινούμενος στον χώρο του σπιτιού προσπαθεί να αποδώσει το φωτογραφικό γεγονός με μια νέα πνοή κι έμπνευση, γίνεται κατά καιρούς η αιτία – αλλά και η αφορμή – να παρουσιάζονται εικαστικές δουλειές πρωτότυπες με κύριο άξονα τη χρήση ενός ευφυολογήματος, ενός ευρηματικού τρόπου απόδοσης, μίας καινοτόμου μεθόδου. Οι λήψεις με κομμάτια υφάσματος πάνω στους φακούς, πίσω από κουρτίνες, με παράθεση κανονικών και παραμορφωτικών καθρεπτών, με φωτιστικές πηγές διαφόρων ειδών και μύριοι άλλοι πειραματισμοί και νεωτερισμοί γεννούν συχνά ενδιαφέροντα και πρωτότυπα σώματα δουλειάς από καταξιωμένους και μη φωτογράφους.

             Οι βασικοί παράγοντες που πρέπει να διαχειριστεί κάποιος που αποφασίζει να δημιουργήσει φωτογραφικά μέσα στο οικιακό του σύμπαν είναι, εκτός από το εξ ορισμού μεράκι, την ευρηματικότητα, την καλλιτεχνική παιδεία, τη δημιουργική τρέλα και γενικά ότι προκαλεί σε έναν καλό αγωγό τέχνης όπως είναι ο φωτογράφος την απαιτούμενη ηλεκτρική εκκένωση δημιουργίας, και οι παρακάτω επιμέρους τεχνικής φύσεως:

  • Φωτισμός. Η χρήση των διαθέσιμων φωτιστικών μέσων, μόνων τους ή σε συνδυασμό με το φυσικό φωτισμό, αποτελεί κρίσιμης σημασίας απόφαση για φωτογράφιση εντός του σπιτιού.
  • Εξοπλισμός. Ανάλογα με τις ανάγκες της φωτογράφισης. Από απλή χρήση ενός κινητού τηλεφώνου ως φωτογραφικού μέσου, έως τη χρήση τριπόδων, ντεκλανσερ και full frame αισθητήρων και φακών.
  • Σύνθεση. Η σύνθεση και κατανομή των περιεχομένων στο κάδρο της φωτογραφίας που θα ληφθεί εντός του σπιτιού είναι εξίσου σημαντική και σε άμεση διαλεκτική σχέση με το φωτισμό. Η χρήση των φωτογραφικών κανόνων όπως π.χ. ο κανόνας των τρίτων, για την τοποθέτηση των αντικειμένων αλλά και οι γενικές αρχές περί γραμμών διαφυγής κλπ, η συμμετοχή του φόντου, η ποσότητα των πληροφοριών που θα έχει η φωτογραφία,  αποτελούν άλλο ένα σύνολο δημιουργικών αποφάσεων που θα λάβει ο λήπτης της φωτογραφίας.
  • Επιλογή θέματος.
  • Γωνία λήψης. Πολύ σημαντικός παράγοντας ιδιαίτερα στην δραματική απόδοση των εικονιζόμενων προσώπων κι αντικειμένων
  • Τρόπος αποτύπωσης. Με ευθεία προσέγγιση (δηλαδή πολύ ελαφριά επεξεργασία και χρήση φυσικού χρώματος), με έντονη επεξεργασία, κουνημένη, φλου ή νετ, ντεγκραντέ, με χρήση ειδικών φίλτρων κλπ.

          Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η φωτογραφία στο σπίτι αποτελεί μία πολύ καλή πρόκληση για όλους όσους αγαπάμε την τέχνη της φωτογραφίας στο σύνολό της, γιατί μας ιντριγκάρει να δούμε με μάτι ανοίκειο τους οικείους χώρους και πρόσωπα και να χτίσουμε πάνω στα χαλάσματα της σπιτικής μας καθημερινότητάς νέες καλλιτεχνικές οικοδομές.

Σημείωση: Η τεκμηρίωση της εργασίας έγινε με την κατηγοριοποιημένη παρουσίαση σχετικών φωτογραφικών πονημάτων των εξής φωτογράφων:

Aaron Siskind,Stanko Abatzic, Philip Lorca di Corsia, Adreas Feininger, Aline Smithson, Andre Kertesz, Angie Buckley, Anita Andrzejewska,Anna Maria Robles, Anne Arden McDonald, Antonio Gesmundo, Babis Kougiemitros, Bendiksen, Aenne Biermann, Bill Westheimer, Brett Weston, Cara Barer, Carl Mydans, Carola Clift, Christina Sorovou, Claas Arnaud, Connie Imboden, D’ Agata, Danil Fillipovsky, Dave Anderson, David Seymour, David Tumley, Davin Ellicson, De Meyer, Debbie Caffery, Denis Roche, Dina Oganova, Dolores Marat, Edouard Boubat, Edward Weston, Ellen Graham, Elli Tsentiloglou, Elliot Erwitt, Emmer Gowin, Eric Slayton, Ernst Haas, Eugene Richards, Eve Arnold, Florence Henri, Vasilis Gerontakos, Gloria Baker Feinstein, Nan Goldin, Gordon Parks, Hagemeyer, Horst, Hosoe, Irving Penn, James Pitts, Jean Paul Reverdot, Jenifer Drucker, Jerry Uelsman, Jill Friedman, Jodice Mimo, John Laughlin, John Milisenda, John Sexton, Julie Blackmon, Kathleen Laraia McLaughlin, Kay Denton, Kazumi Kurigiami, Ken Rosenthal, Lan Berry, Larrabee, Larry Towel, Lauren Simonutti, Lee Miller, Ann Leibovitz, Lin Delipierre, Linda Butler, Luc Choquer, Macijauskas, Mark Surloff, Martin Munkacsi, Mathew Rolston, Mauro Fiorese, Michael Woods, Missy Gaido Allen, Tina Modotti, Molder, Mytas Dimitris, Nikos Kantarakias, Nikos Konstantinidis, Paulo Nozolino, Perry Dilbeck, Ralph Gibson, Rita Bernstein, Sheila Metzner, Sieff, Siri Kaur, Stella Johnson, Susan Bank, Tamaki Obuchi, Thomas Merton, Todd Hido, Tzina Maragoudaki, Vasson, Victor Keppler, Wrenay Gomez Charlton, Wynn Bullock.