H νεότερη απ’ όλες τις τέχνες, η φωτογραφία, είναι αυτή που ένιωσε την ανάγκη από τη γέννηση της κιόλας να παίρνει τους δρόμους και να ταξιδέυει. Σε όλους τους δημιουργούς και σε όλα τα ανήσυχα πνεύματα αρέσει να γυρνούν τον κόσμο για να τον γνωρίσουν. Πάντα συνέβαινε αυτό. Και είτε η αγάπη για την φύση, είτε η αγάπη για τον άνθρωπο και τα έργα του, είτε από αγνή και γνήσια διάθεση για γνώση είτε από απλή περιέργεια ο άνθρωπος απολάμβανε να ταξιδεύει.
Στον σύγχρονο κόσμο ένας λόγος παραπάνω που τα σύγχρονα μέσα διευκολύνουν την αποστολή και μικραίνουν τις αποστάσεις. Έτσι με την ανακάλυψη εκ νέου της αρχαιότητας από την αναγέννηση, οι διψασμένοι για αυθεντικές συγκινήσεις ευγενείς του ανεπτυγμένου βορά καθιερώνουν τον «Μεγάλο Γύρο» στο νότο της Ευρώπης όπου και θαυμάζουν τα πρωτότυπα έργα τέχνης. Σε συνέχεια των μεγάλων θρησκευτικών ταξιδιών του μεσαίωνα ο άνθρωπος συνεχίζει να ταξιδεύει κυρίως για το πνευματικούς σκοπούς.
Στην σύγχρονη εποχή που η αστική τάξη παίρνει τα ηνία της εξουσίας από τον παλαιό κόσμο των ευγενών και της θρησκείας, η τέχνη αποσκιρτά από τους μέχρι πρότινος υποστηρικτές της, τους ηγεμόνες και τους θρησκευτικούς άρχοντες και ψάχνει να βρει το κοινό της ώστε να τη συντηρήσει. Έτσι δημιουργούνται τα πρώτα ειδικά μητροπολιτικά κέντρα και όλος ο κόσμος αρχίζει να γυρνά γύρω από αυτά.
Μετά τους λογοτέχνες, τους ζωγράφους, τους γλύπτες που ταξιδεύουν ώστε να μάθουν και να μαθευτούν, να γνωρίσουν τους τόπους αλλά και να διαδώσουν σε αυτούς τα νέα πνευματικά προϊόντα και έτσι να καταφέρουν να κερδίσουν τον σύγχρονο ρόλο τους, μετά από όλους αυτούς η εμφάνιση της φωτογραφίας έρχεται να αποθεώσει την έννοια του ταξιδιού. Ο δημιουργός της φωτογραφίας από τα πρώτα σχεδόν βήματα, ακόμα και πριν μικρύνουν οι φωτογραφικές μηχανές, βγήκε στο δρόμο και έψαξε να βρει τη νέα του αποστολή. Να γνωρίσει, να μάθει, να εκφραστεί αλλά, και μόνος αυτός, να φέρει πίσω στα διψασμένα μάτια του θεατή για πρώτη φορά ντοκουμέντα του άγνωστου ακόμη και ανεξερεύνητου κόσμου.
Έτσι ο περιηγητής Carleton E. Watkings αποτυπώνει πρώτος αυτός, τον 19ο αιώνα, με λιτότητα τη μεγαλοπρεπή φύση της νέας γης ενώ αργότερα ο βαρόνος Wilhem von Gloeden στις αρχές του 20ου ανακαλύπτει τα δικά του αρχαϊκά πρότυπα ομορφιάς στο νότο της Ιταλίας. Και ο κατάλογος όχι απλώς συνεχίζεται… Ο Alfred Stieglitz με την σύζυγο του, την ζωγράφο Georgia O’ Keeffe και το φιλικό ζευγάρι του φωτογράφου Paul Strand γυρίζουν το Νέο Μεξικό πριν ο Strand αποφασίσει να εγκατασταθεί μόνιμα στη Γαλλία και με τη σειρά του γυρίσει σε όλη την Ευρώπη. Ο Weston με τη Modotti αφήνουν εποχή στο Μεξικό ενώ η μεγάλη αμερικανική περιπέτεια συνεχίζεται με τον Walker Evans που επηρεασμένος από την ευρωπαϊκή πνευματικότητα κάνει την δική του επανάσταση. Και ταξιδεύει παντού. Για να φτάσουμε στον Robert Frank που με το βιβλίο του «The Americans» (που προλογίζει ο Kerouac, ο συγγραφέας του βιβλίου «Στο Δρόμο») σφράγισε για πάντα τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την περιπλάνηση ο σύγχρονος φωτογράφος. Τίποτα μετά από αυτό δε θα είναι πια ίδιο. Στην Ευρώπη την ίδια στιγμή, έχουμε ήδη τον Bresson (που εμπνευσμένος από μια φωτογραφία του Munkacsi αυτή των 3 παιδιών της Λιβερίας) αντιλαμβάνεται το ρόλο που μπορεί να επιτελέσει η σύγχρονη φωτογραφία, ταξιδεύει συνεχώς και με την έκδοση του βιβλίου του «οι Ευρωπαίοι» μας παραδίδει ένα αριστούργημα.
Σήμερα όμως τι γίνεται; Τι μπορεί να συγκινήσει πια τα κορεσμένα μάτια του σύγχρονου θεατή; Ο τηλεοπτικός και φωτογραφικός φακός δεν έχουν αφήσει καμιά γωνιά του πλανήτη απάτητη και ο εξωτισμός δεν είναι πια αυτός που ήταν. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι φωτογράφοι αποκτούν μια μανία με το ταξίδι. Αλλά με το ταξίδι μονάχα. Αυτός είναι ο αυτοσκοπός, όχι ο τόπος. Μάζεψα ελάχιστους και με εντελώς αυθαίρετα προσωπικά κριτήρια και τους παρουσιάζω απόψε. Οι φωτογραφίες τους με κύριο χαρακτηριστικό την έντονη εσωτερικότητα τους, μοιάζουν να είναι εικόνες ενός άχρονου, άγνωστου τόπου. Σχεδόν με τον ίδιο τρόπο, και ο καθένας ξεχωριστά, αυτοί οι δημιουργοί φωτογραφίζουν έναν τόπο που λες και δεν υπάρχει, ανθρώπους άγνωστους, από άλλες πατρίδες, αλλά με τόσο οικεία σε μας βλέμματα. Φωτογραφίζουν λες την μοναξιά, τον έρωτα, την λύπη και όχι τα άγνωστα τοπία. Το ταξίδι γίνεται έτσι η αφορμή ώστε να ψάξει ο δημιουργός τον δικό του πνευματικό προορισμό. Και μαζί του και εμείς να γίνουμε μάρτυρες αυτού του μαγικού και μυστικού ταξιδιού.
Οι φωτογράφοι που θα δούμε είναι γεννημένοι όλοι από την δεκαετία του 40 έως αυτή του 60. Είναι ο Δανός Krass Klement που σπούδασε κινηματογράφο για να τα παρατήσει όλα και να ασχοληθεί με την φωτογραφία, έζησε στο Παρίσι αλλά ταξίδεψε και αλλού, οι φωτογραφίες του που θα δούμε είναι από το Παρίσι, το Βερολίνο, τη Λισαβόνα. Είναι ο Jehsong Baak, κορεάτικης καταγωγής Αμερικανός που ζει στο Παρίσι. Οι φωτογραφίες του είναι από διάφορα σημεία της Ευρώπης (Γαλλία, Ολλανδία, Ιταλία άλλα και Αμερική). Ο Gérald Assouline Γάλλος φωτογράφος που περιπλανάται από τις αρχές της δεκαετίας του 90 στις Βαλτικές χώρες, στην Ουκρανία, στη Ρωσία, αλλά και στα Βαλκάνια, στην Ιστανμπούλ, στη Ταγγέρη, στη Λισαβόνα. Ο Πορτογάλος Paulo Nozolino που οι φωτογραφίες του από Αμερική αλλά κυρίως από την Αφρική και τις χώρες της Μέσης Ανατολής δημιουργούν έναν πολύ ιδιαίτερο κόσμο από εικόνες που μόνο αυτός μπορεί να δει. Και τέλος ο Bernard Plossu που όλη του η ζωή είναι ένα ταξίδι. Από το Μεξικό των μπίτνικ ως την Αμερική της αμφισβήτησης τη δεκαετία του ’60, και από τον Ευρωπαϊκό Νότο ως την Αφρική. Κανείς άλλος δεν έχει πείσει περισσότερο από τον Plossu για πόσο πολύτιμη είναι η φευγαλέα ματιά πίσω από το παράθυρο ενός αυτοκινήτου ή τρένου που ταξιδεύει.
Παρουσίαση : Λεμονής Γιάννης
Follow Us!